Co to jest ADR i dlaczego jest ważny w transporcie?

Zapewnienie bezpieczeństwa w transporcie jest obowiązkiem każdej firmy zajmującej się przewozem ładunków. Jednak szczególną kategorię stanowi przewóz towarów niebezpiecznych, który obwarowany jest dodatkowymi wymaganiami. Jego zasady określone są w tzw. konwencji ADR. Czym jest ADR i czego dokładnie dotyczy?

Co to jest ADR?

ADR to międzynarodowa konwencja dotycząca drogowego przewozu towarów i ładunków niebezpiecznych. Skrót powstał od oryginalnej francuskiej nazwy L’ Accord européen relatif au transport international des marchandises Dangereuses par Route, a konwencja została podpisana w 1957 roku w Genewie. Konwencja ADR określa zasady przewozu ładunków, które mogą stwarzać zagrożenie dla zdrowia ludzi oraz dla środowiska i mienia. Dokument zawiera także wymagania, jakie muszą spełnić nadawcy, przewoźnicy oraz odbiorcy takich ładunków na terenie państw, które go podpisały. 

Konwencja ADR pierwotnie przewidziana była dla krajów europejskich, ale obecnie zaczyna rozpowszechniać się także na innych kontynentach. Co kilka lat same przepisy są aktualizowane, a ostatnia wersja konwencji weszła w życie w 2023 roku. Wszystkie informacje na temat aktualnych zasad przewozu towarów niebezpiecznych i zmian w prawie można znaleźć na stronach rządowych. W 2025 roku sygnatariuszami konwencji ADR są 54 państwa z Europy, Azji i Afryki. 

Dlaczego ADR jest ważny w transporcie?

Podobnie jak w przypadku innych rodzajów transportu, warunki transportu towarów niebezpiecznych są ściśle określone przepisami w poszczególnych państwach. Wraz z rozwojem handlu na poziomie międzynarodowym i zwiększającą się rolą transportu pojawiła się potrzeba ujednolicenia przepisów, by ułatwić przewóz towarów między państwami. Konwencja ADR pozwoliła na dostosowanie prawa w krajach-sygnatariuszach, określając wymagania bezpieczeństwa i ułatwiła zarówno nadawcom i odbiorcom, jak i przewoźnikom przygotowanie się do przewozu niebezpiecznych ładunków.

Jakie są kluczowe wymogi ADR dla firm transportowych?

Przepisy ADR określają kluczowe kwestie związane z drogowym przewozem ładunków niebezpiecznych. Istnieją również międzynarodowe umowy dotyczące przewozu niebezpiecznych towarów wodnymi drogami śródlądowymi (ADN) i koleją (RID), ale ze względu na fakt, że fireTMS jest systemem przeznaczonym dla firm świadczących usługi transportu drogowego, skoncentrujemy się na konwencji ADR.

Wymogi ADR

• Odpowiednie zaklasyfikowanie przewożonego towaru niebezpiecznego do jednej z dziewięciu kategorii.
• Zastosowanie odpowiedniego opakowania do kategorii przewożonego materiału.
• Dopasowanie odpowiedniego pojazdu, spełniającego normy bezpieczeństwa, który jest przeznaczony do przewozu konkretnej kategorii towaru (np. cysterna).
• Kierowcy przewożący towar muszą posiadać zaświadczenie ADR i przejść odpowiednie szkolenie.
• W przypadku wystąpienia jakichkolwiek incydentów lub wypadków przewoźnik, odbiorca lub nadawca ładunku powinien natychmiast zgłosić ten fakt odpowiednim służbom.
• Każda z firm zaangażowanych w transport towarów niebezpiecznych powinna zatrudnić doradcę do spraw bezpieczeństwa przewozu towarów niebezpiecznych. 
• Każda z zaangażowanych firm powinna posiadać instrukcje postępowania w przypadku awarii i udostępnić je swoim pracownikom (np. spedytorom, magazynierom, kierowcom).

Jakie są kategorie towarów niebezpiecznych według ADR?

Konwencja dotycząca przewozu towarów niebezpiecznych określa oczywiście odpowiednie kategorie, zwane też klasami zagrożenia, do których są kwalifikowane przewożone ładunki. Kategorii głównych jest dziewięć, ale istnieją jeszcze dodatkowe podkategorie. Towary zaliczane są do nich na podstawie swoich właściwości chemicznych i fizycznych.

Kategorie (klasy zagrożenia) towarów niebezpiecznych wg ADR

1. Materiały wybuchowe – materiały, które mogą wywołać eksplozję, jak np. fajerwerki czy dynamit.
2. Gazy – wszystkie substancje niebezpieczne, które w normalnych warunkach przewozu znajdują się w stanie gazowym, do gazów zaliczane są: gazy łatwopalne (np. butan), gazy toksyczne (np. amoniak), gazy niepalne sprężone (np. azot).
3. Materiały zapalne ciekłe – substancje ciekłe, które pod wpływem iskry lub innego czynnika mogą zapalić się, zaliczamy do nich: alkohole (np. etanol), estry (składniki, z których produkuje się m.in. rozpuszczalniki czy lakiery) i węglowodory (np. benzyna).
4. Materiały stałe zapalne, materiały podatne na samozapłon, materiały wydzielające gazy po zetknięciu z wodą – substancje stałe, które mogą zapalić się bez dostępu tlenu, w wyniku tarcia lub wydzielać gazy.
5. Materiały utleniające i utleniacze – substancje dostarczające lub ułatwiające dostęp  tlenu w reakcjach chemicznych (np. ozon) oraz substancje oddające tlen innym substancjom (np. kwas azotowy). 
6. Substancje trujące i zakaźne – substancje mogące stanowić zagrożenie dla zdrowia i życia (np. pestycydy, odpady medyczne).
7. Materiały radioaktywne – materiały, które emitują promieniowanie jonizujące alfa lub beta, a także promieniowanie magnetyczne (w tym promieniowanie gamma).
8. Substancje żrące – substancje niszczące inne przedmioty lub tkanki, z którymi mają kontakt, np. oparzenie skóry, korozja metalu itp., zalicza się do nich, np. amoniak.
9. Różne materiały i przedmioty niebezpieczne – wszystkie materiały stanowiące zagrożenie, które nie kwalifikują się do pozostałych ośmiu kategorii.

Pojazd wyspecjalizowany do przewozu towarów niebezpiecznych powinien, zgodnie z konwencją ADR, być oznaczony odpowiednią tabliczką z informacją na temat kategorii przewożonych materiałów.

Jak ADR wpływa na międzynarodowy transport towarów?

Transport towarów niebezpiecznych między państwami, dzięki konwencji ADR, jest bezpieczniejszy dla otoczenia i odbywa się w ustandaryzowanych warunkach, co ułatwia przygotowanie się do przewozu przez wszystkie zaangażowane w to firmy. Dzięki temu spełnienie wymogów krajowych dotyczących przewozu jest równoznaczne ze spełnieniem wymogów, które obowiązują w innych państwach-sygnatariuszach konwencji. To znacznie ułatwia organizację międzynarodowego przewozu towarów niebezpiecznych.

Dlaczego przestrzeganie ADR jest kluczowe w transporcie międzynarodowym?

Przestrzeganie przepisów ADR jest kluczowe przede wszystkim ze względu na zapewnienie bezpieczeństwa ładunkowi, osobom zaangażowanym w przewóz oraz otoczeniu. Konieczność spełnienia wszystkich wymagań jest ważne również ze względu na przepisy. Spełnienie wymogów ADR jest bowiem obowiązkowe i ewentualne uchybienia doprowadzą do zatrzymania transportu przez odpowiednie służby.

Pojazdy ciężarowe oraz firmy zajmujące się przewozem towarów niebezpiecznych są na bieżąco kontrolowane. W Polsce kontrole firm mogą przeprowadzać inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego. Pracownicy ITD mogą również prowadzić kontrole drogowe i na parkingach, podobnie jak funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej czy Urzędu Celno-Skarbowego. W przypadku nieodpowiednich warunków przewozu, niedostosowania opakowań i pojazdu do kategorii towaru, braków w dokumentacji czy wreszcie braku odpowiednich szkoleń i dokumentów posiadanych przez kierowcę, kontrola kończy się nałożeniem kar pieniężnych.

Jakie kary grożą za nieprzestrzeganie przepisów ADR?

Kary za nieprzestrzeganie przepisów ADR są ściśle określone w przepisach o przewozie niebezpiecznych towarów. W Polsce niespełnienie wymogów określonych w konwencji ADR, wykryte podczas kontroli drogowej, będzie skutkowało karą wahającą się od 200 zł do 10 000 zł. Inspektorzy Inspekcji Transportu Drogowego mogą nałożyć także karę pieniężną w trakcie kontroli w siedzibie firmy. Jej wartość zależy od liczby zatrudnionych kierowców i wynosi od 15 000 zł do 40 000 zł.

Jeśli prowadzisz firmę transportową i zajmujesz się przewozem towarów niebezpiecznych, sprawdź system fireTMS, w którym można także zarządzać zleceniami transportowymi dotyczącymi towarów niebezpiecznych. 

Aby sprawdzić, jak działa system, rozpocznij 14-dniowy okres testowy fireTMS.