Czym jest transport intermodalny?

Transport intermodalny w Polsce staje się coraz popularniejszy, bo w wielu aspektach jest bardziej opłacalny od konwencjonalnego. Dowiedz się, czym jest, ten rodzaj transportu oraz jak czerpać z niego wymierne korzyści. 

Urząd Transportu Kolejowego poinformował, że w III kwartale 2021 roku łączna masa ładunków przewiezionych za pomocą transportu intermodalnego wzrosła o 8,6%, osiągając wynik 6,7 mln ton. W porównaniu do analogicznego okresu z roku poprzedniego odnotowano wzrost o ponad 0,5 mln ton. Eksperci prognozują nieprzerwany rozwój tego rodzaju transportu specjalistycznego aż do 2030 roku. Sprawdź, czy transport intermodalny to rozwiązanie dla Ciebie.

Transport intermodalny – czym jest?

Transport intermodalny wymaga użycia co najmniej dwóch środków transportu (np. samochodu ciężarowego oraz statku) do przewiezienia towarów. Charakterystyczną cechą transportu intermodalnego jest fakt, że całą trasę towar pokonuje na tym samym nadwoziu lub w jednym kontenerze, a więc bez przeładunków. Ponadto za dostawę intermodalną, niezależnie od ilości wykorzystywanych środków transportu i długości poszczególnych etapów, odpowiada jedna firma. A co za tym idzie, klient zawiera tylko jedną umowę na przewóz. Specyfika transportu intermodalnego wymusza jednak zjednostkowanie towaru, o czym szerzej piszemy w dalszej części artykułu.  

Transport intermodalny, kombinowany i multimodalny – różnice

Transport intermodalny, jest rodzajem transportu kombinowanego, który często bywa mylony z multimodalnym. Tymczasem od transportu multimodalnego odróżnia go brak możliwości przeładunku towaru po drodze, czyli wykorzystanie zamkniętych kontenerów albo naczep. Natomiast jako podtyp transportu kombinowanego wymaga zastosowania więcej niż jednego środka przewozu.

Rodzaje transportu intermodalnego

Transport intermodalny można skategoryzować ze względu na wiele czynników. Jednym z podstawowych jest zasięg takich przewozów. W tym kontekście wyróżniamy intermodalny transport:

• krajowy,
• międzynarodowy,
• kontynentalny,
• międzykontynentalny.

W zależności od wykorzystywanych jednostek transportowych, dzielimy transport intermodalny na przewozy kontenerów, naczep, nadwozi wymiennych, ciężarówek i pojemników specjalnych. Kolejnym popularnym kryterium jest rodzaj wykorzystywanych środków transportowych. W tym przypadku transport intermodalny dzielimy na:

• szynowo-drogowy,
• drogowo-morski,
• drogowo-lotniczy,
• szynowo-drogowo-morski,
• szynowo-drogowo-lotniczy,
• szynowo-drogowo-rzeczny.

Co jest niezbędne do skutecznego transportu intermodalnego?

Zastosowanie i rozwój transportu intermodalnego wymagają odpowiedniej infrastruktury. Chodzi przede wszystkim o dostatecznie rozbudowaną sieć połączeń lotniczych, wodnych, drogowych czy kolejowych. Od jakości i przepustowości tej sieci w dużym stopniu zależy opłacalność oraz czas realizacji przewozów intermodalnych. Konieczne jest również odpowiednie wyposażenie poszczególnych węzłów transportowych. Przewozy intermodalne wykonywane są najczęściej przy użyciu kontenerów lub naczep, dlatego porty, lotniska i stacje kolejowe muszą być wyposażone w urządzenia, umożliwiające operowanie tymi jednostkami ładunkowymi. Oczywiście do skutecznego transportu intermodalnego niezbędna jest także doskonała koordynacja działań spedycyjnych, transportowych oraz logistycznych.

Korzyści intermodalnych przewozów towarów i ładunków

Do podstawowych korzyści transportu intermodalnego zaliczamy możliwość przewozów międzykontynentalnych, które nie mogą być wykonywane tylko jednym środkiem transportu. Kolejną zaletą jest bezpieczeństwo ładunku, ponieważ nie jest on przeładowywany na trasie. Kontener stanowi również zabezpieczenie przed kradzieżą lub zniszczeniem. 

Transport intermodalny, w porównaniu do konwencjonalnego, okazuje się tym szybszy, im dłuższą trasę pokonać ma towar. Wynika to z konieczności optymalizacji całego procesu, który wpływa także na kolejną zaletę, czyli koszty transportu intermodalnego. Wykorzystanie najtańszego środka, czyli kontenerowców oceanicznych, znacząco obniża cenę przewozu towarów. Transport intermodalny zwłaszcza na długich trasach, generuje również mniej zanieczyszczeń, a zleceniodawca zawiera tylko jedną umowę na przewóz z firmą, która kompleksowo zajmuje się realizacją usługi.  

Wady transportu intermodalnego

Transport intermodalny nie zawsze jednak jest najlepszym rozwiązaniem. Na krótkich trasach, nawet międzynarodowych, szybszy okazuje się konwencjonalny przewóz drogowy. Samochody ciężarowe mogą wyruszać w trasy praktycznie o dowolnych porach, a transport statkiem czy samolotem wymaga podstawienia ładunku przed wyznaczonym terminem. Transport intermodalny nie nadaje się także do przewozu niektórych ładunków specjalnych (np. zwierząt). Wymusza również stosowanie zunifikowanych jednostek ładunkowych, co podczas przewozu niewielkich gabarytowo towarów może być uciążliwe. 

Terminale przeładunkowe i jednostka pojemności TEU

Kluczowe dla transportu intermodalnego są terminale przeładunkowe, w  których wykorzystuje się suwnice lub żurawie, specjalistyczne wózki widłowe czy samochody ciężarowe do przenoszenia kontenerów, naczep i nadwozi BDF z towarami. Tymczasem kolejowe terminale przeładunkowe przystosowane są do obsługi specjalnych wagonów (kontenerowe, kieszeniowe, kołyskowe, czy niskopodwoziowe). 

W transporcie intermodalnym obwiązuje zunifikowana jednostka pojemności TEU (ang. twenty-foot equivalent unit). Z definicji odpowiada ona kontenerowi o wymiarach 6,10 x 2,44 x 2,59 metra (kontener 20’, czyli dwudziestostopowy). Jednorazowo ciągnik z naczepą może przewozić dwa takie kontenery, a więc 2TEU, czyli w praktyce również jeden kontener 40’ lub 40’ HC (High Cube, czyli o wysokości zwiększonej do 2,9 m). Tymczasem na statku kontenerowym może zmieścić się aż 23 756 TEU, czyli ilość kontenerów dla 11 878 ciężarówek.

Transport drogowy jako część transportu kombinowanego

W transporcie kombinowanym, a więc również w intermodalnym, przewóz drogowy powinien być najkrótszym etapem dostawy, aby zredukować emisję spalin oraz zoptymalizować koszty. Najczęściej wykorzystuje się w nim ciągnik z naczepą podkontenerową, na której można umieszczać zarówno kontenery 20’, jak i 40’ oraz 40’ HC . 

Co ciekawe przepisy dopuszczają DMC takiego zestawu zwiększoną do 44 ton, oczywiście jeżeli konstrukcja pojazdu jest do tego dostosowana. Drugim warunkiem jest translokacja na odcinku nie dłuższym niż 150 km od portu lub terminalu. Transport intermodalny daje zatem możliwość przewiezienia 2 ton ładunku więcej, niż podczas konwencjonalnych dostaw. 

Drogową część transportu kombinowanego można zrealizować także za pomocą nadwozi wymiennych (swap-body, BDF). Te jednostki transportowe posiadają znormalizowane wymiary, ale oferują różne możliwości załadunku (np. boczne lub górne kurtyny). Kontenery wymienne BDF służą głównie do transportu paletowego i często występują w wersji ze zintegrowanymi podporami na których nadwozie spoczywa, kiedy nie znajduje się na pojeździe.

Organizacja przewozu transportem intermodalnym

Transport intermodalny wymaga doskonałej organizacji, w której najważniejszy jest swobodny dostęp do wszystkich środków transportu. Zwłaszcza drogowego i kolejowego, ponieważ to właśnie te gałęzie wykorzystywane są najczęściej w kontynentalnym przewozie kombinowanym. Kluczowe dla optymalizacji kosztów, a więc de facto popularności i tempa rozwoju przewozów intermodalnych, jest skoordynowanie miejsc i terminów załadunków oraz rozładunków. 

Transport intermodalny w Polsce

GUS wyliczył, że w 2020 roku przeładunek w terminalach intermodalnych w Polsce wzrósł o 5% w stosunku do roku poprzedniego. Pełnych danych za rok 2021 jeszcze nie udostępniono. Jednak z kwartalnych zestawień UTK wynika, że łączna masa towarów przewieziona w transporcie intermodalnym koleją tylko w okresie od stycznia do września 2021 roku była większa, niż w całym poprzednim roku. 

Faktem jest, że Polska ma doskonałe warunki geograficzne do rozwoju transportu intermodalnego. Chodzi o dostęp do głównych europejskich korytarzy kolejowych, czyli RFC5, RFC8 i RFC11 oraz korytarzy Morze Bałtyckie – Morze Adriatyckie oraz Morze Północne – Morze Bałtyckie. Aby maksymalnie wykorzystać ten potencjał, konieczna jest jednak rozbudowa infrastruktury transportu intermodalnego.